برای اینکه بدانیم یک جلبک چطور می تواند نقش یک دارو را بازی کند ابتدا باید ساختار شیمیایی آن را بشناسیم. جلبک ها حدود یک سوم توده سلولی گیاهان دنیا را تشکیل می دهند. جلبک ها را می توان اینطور تعریف کرد «گیاهان سبز فوتواتوتروف به کلی دارای ساختمان تولید مثل تک سلولی، سلول های پوششی و محافظتی، آبزی و فاقد جنین» همه جلبک ها بدون استثناء حاوی کلروفیل و فاقد آوند هستند.
در ساختمان رویشی این گیاهان ساده، ریشه، ساقه و برگ دیده نمی شود. ریزجلبک اصطلاحی است که برای نامیدن کلیه جلبک های میکروسکوپی اعم از پروکاریوت و یوکاریوتی به کار می رود آنها را از جلبک های ماکروسکوپی متمایز می سازد. ریز جلبک ها ارگانیسم های تک سلولی میکروسکوپیک هستند که در اکثر موارد به صورت کلنی رشد می کنند در اوایل سال ۱۹۵۰ کمبود قابل توجهی از منابع پروئینی در رژیم غذایی مردم دنیا مشاهده شد که منجر به آغاز مطالعاتی جهت یافتن منابع پروتئینی مناسب و قابل جایگزین گردید. در آنز مان توده سلولی جلبک ها انتخاب مناسبی جهت دستیابی به این هدف به نظر می رسید. ریز جلبک ها منبع مهمی از ویتامین های A، C، E گروه B اسید فولیک، اسید پانتوتیک و بیوتین نیز هستند از جمله ریزجلبک های دارای ارزش تغذیه ای بالا گونه های اسپرولینا هستند که امروزه به صورت صنعتی تولید می شوند و مصارف گوناگون بسیاری دارند که برجسته ترین آنها مصرف دارویی این جلبک است.
ترکیبات شیمیایی موجود در اسپرولینا
اسپرولینا در بسیاری از کشورها مثل ژاپن و تایوان به شکل محصولی تجاری و به عنوان غذای عملگر و همچنین بعنوان دارو سلامت بخش با اهداف درمانی به فروش می رسد. اسپرولینا حاوی مقادیر فراوانی پروتئین های گیاهی (حدود ۷۰ درصد وزن خشک) کاتنوئیدها ۰/۰۴ درصد اسیدهای چرب چند غیراشباعی امگا شش (مثل اسید چرب ضروری و نادر اسید گامالینولیک) سولفولیپیدها، گلیکولیپیدها، پلی ساکاریدها، پیش ساز ویتامین ها و دیگر ترکیبات مغذی مثل ویتامین های A، E و انواع ویتامین های B و مواد معدنی مثل کلسیم، آهن، منزیم، پتاسیم، روی و سلنیوم می باشد. همچنین اسپرولینا منبع غنی و ارزانی از رنگدانه های مختلف مثل فیکوسیانین است. فیکوسیانین یکی از رنگدانه های جانبی در فتوسنتز و از خانواده فیکوبیلی پروتئین ها می باشد. کاربرد فیکوسیانین معمولاً در صنایع غذایی به عنوان یک ماده رنگی، امولسیفایر، قوام دهنده و عامل ایجاد ژل می باشد.
از فیکوسیانین همچنین در رنگ های آرایشی و شناساگرهای فلورسنت در تحقیقات زیست پزشکی نیز استفاده می شود. مطالعات متعددی تأیید کرده که اجزای مختلف اسپرولینا مثل فیکوسیانین، سلنیوم، کاتنوئیدها واسید چرب گاما لینولنیک دارای آثار آنتی اکسیدانی بوده و قابلیت حذف رادیکالی قابل توجهی دارند. در نتیجه اسپرولینا می تواند عامل بالقوه ای جهت درمان بیماری های ناشی از تنش های اکسیداسیونی، التهابات، آلرژی ها، ویروس، بیماری های سیستم ایمنی، بیماری های کبدی و حتی سرطان ها می باشد. در برخی از مطالعات بهینه سازی شرایط تولید فیکوسیانین به عنوان ترکیبی آنتی اکسیدانی که قابلیت رقابت با رنگ های سینیتیکی را داراست از اسپرولینا بررسی شده است. اسپرولینا فاقد سلولز در دیواره سلولی خود می باشد این ویژگی باعث تا ماده غذایی مناسبی برای افراد مسن و یا بیماران مبتلا به مشکلات جذب روده ای باشد.
چطور اسپرولینا می تواند بعنوان یک دارو مورد استفاده قرار گیرد؟
بالاترین هدف ما از مصرف دارو چیست؟ یقیناً این است که کمبودهای موجود در بدن انسان که منجر به بروز بیماری در او شده تأمین گردد. اسپرولینا این خاصیت را دارد پس می تواند بعنوان یک دارو مورد استفاده قرار گیرد. در ادامه انواع پروتئین های موجود در اسپرولینا را سبب شده بعنوان یک داروی موثر بکار گرفته شود را بررسی می کنیم.
پروتئین ها
مطالعات متعددی بر روی ترکیبات شیمیایی توده سلولی اسپرولینا انجام شده است که همگی بیانگر وجود مقادیر فراوانی پروتئین (۶۵-۶۲ درصد وزن خشک) می باشند. غلظت اسید نوکلئیک اسپرولینا، همواره کمتر از پنج درصد وزن خشک اسپرولینا بوده که این یک مزیت به شمار می رود. تحقیقات انجام گرفته بر روی اسپرولینا توسط سازمان بهداشت جهانی و دانشمندان مختلف دنیا، این حقیقت را تأیید کرده اند که اسپرولینا مخلوطی از ترکیبات مختلف بوده که هیچ ماده غذایی دیگری به تنهای حاوی همه آنها نمی باشد و این یعنی دارو. میزان پروتئین اسپرولینا از تمام مواد غذایی دیگر بالاتر است. اسپرولینا شامل مقادیر متعادلی پروتئین (شامل هشت اسید آمینه اصلی) بوده به راحتی هضم شده (بالا بودن ارزش زیستی ۳) و به سرعت احساس گرسنگی را برطرف می کند. به جز متیونین و سیستئین که تا حدودی کمتر از مقدار استنادارد هستند دیگر اسید آمینه های ضروری دیگر در اسپرولینا به مقدار کافی وجود دارند.
مواد معدنی
میزان معدنی اسپرولینا نیز قابل توجه می باشد. سطح آهن اسپرولینا، ۱۲ برابر بیشتر از هر ماده غذایی دیگری است. اسپرولینا غنی از منیزیوم، پتاسیم و دیگر عناصر کمیاب می باشد. آهن موجود در ریزجلبک اسپرولینا در حدود ۷۵۰ میلی گرم بر کیلوگرم است. بیشترین میزان توصیه شده آهن در روز برای زنان ۱۹ تا ۵۰ ساله ۱۸ میلی گرم می باشد در نتیجه این ریزجلبک منبع مناسبی جهت تأمین آهن در زنان باردار و افراد مبتلا به کم خونی است. اسپرولینا از نظر کلسیم نیز غنی بوده و از این رو برای عملکرد سالم دندان ها و استخوان ها مناسب می باشد.
ویتامین ها
اسپرولینا غنی ترین منبع ویتامین B12 (11 میلی گرم در کیلوگرم) است و مصرف روزانه یک گرم اسپرولینا جهت رفع نیاز بدن به این ویتامین کافی می باشد و از این جهت این سیانوباکتر دارای ارزش فوق العاده ای برای افراد مبتلا به کم خونی است . علاوه بر ویتامین B12 اسپرولینا مخلوط عالی از دیگر ویتامین ها نظیر B6,B2,B1,A و E می باشد. اسپرولینا حاوی ۲۱ درصد تیامین و ریبوفلاوین است. حدود ۰/۱ درصد وزن خشک آن را بتاکاروتن تشکیل می دهد که ۲۰ برابر بیش تر از هویج می باشد. وجود میزان قابل توجهی آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 اسپرولینا را به غذای درمانی خوبی جهت درمان کم خونی تبدیل کرده است.
چربی ها
اسپرولینا حاوی مقادیر قابل توجهی چربی، با ترکیبی شبیه روغن نباتی است. در برخی شرایط خاص، ریزجلبک ها تا ۸۵ درصد وزن خشک خود، روغن دارند اما معمولاً مقدار روغن بین ۴۰-۲۰ درصد وزن خشک می باشد. روغن ریزجلبک ها معمولاً استر گلیسرول و اسیدهای چرب ۲۲-۱۴ کربنی است. اسپرولینا حاوی ۷-۵ درصد لیپید می باشد که عمدتاً از اسیدهای چرب ضروری مانند اسید لینولئیک و همچنین اسید گامالینولینیک تشکیل شده است. اسپرولینا عاری از کلسترول بوده و غنی از اسیدهای چرب چند غیراشباعی است که آن را جهت درمان و پیشگیری از تصلب شرائن، چاقی و فشار خون مناسب می سازد. باتوجه به اثرات مستقیم اسید گامالینولنیک روی سیستم ایمنی و درمان بسیاری از بیماری ها از این رو همواره علاقه زیادی به تولید غلظت های بالا از اسید گامالینولنیک وجود داشته است.
نتیجه اینکه :
اسپرولینا با جای دادن انواع پروتئین ها در درون خود می تواند خواص درمانی بسیاری داشته باشد و بعنوان دارو قابل مصرف است.
کلیه علاقمندان به کشت و پرورش این جلبک پولساز می توانند با تیم رویای جلبک پارس در تماس باشند و از مشاوره ها و راهنمایی های تیم ما بهره ببرند.
