رویای جلبک پارس در این مقاله قصد دارد شما عزیزان را با جلبک اسپرولینا و خواص آن آشنا نماید. همچنین برای درک بهتر ساختار و کاربرد این جلبک بینظیر برای شما علاقمندان مثال هایی از موارد عملی استفاده از جلبک اسپرولینا نیز ارائه می دهیم.
افزایش آگاهی عموم افراد جامعه سبب شده غذاهای فراسودمند مورد توجه قرار گیرند. اسپرولینا یکی از نوید بخش ترین ریزجلبک ها می باشد که از سوی سازمان بهداشت جهانی به عنوان «بهترین راه حل برای فردا» و همچنین «غذای برتر» اعلام گردیده است. فواید و برتری های این ریزجلبک نسبت به سایر منابع غذایی گیاهی و دیگر جلبک ها بسیار زیاد و قابل توجه می باشد.
نخست چیستی اسپرولینا
اسپرولینا به صورت بالقوه منبع بزرگی از ترکیبات است که می توانند جهت تولید مواد اولیه غذاهای عملگر استفاده شود. کاربرد اسپرولینا و متابولیت های آنها روند جالبی در بهبود ارزش فرآورده های غذایی سالم ایجاد کرده است. اسپرولینا غنی ترین افزودنی به لحاظ پروتئین، اسیدهای چرب ضروری مثل گامالینولنیک، ویتامین ها خصوصاً ویتامین B12 و پیش ساز ویتامین A، مواد معدنی بخصوص آهن و کلسیم، رنگدانه ها بخصوص فیکوسیانین و سولفولیپیدها می باشد. نداشتن دیواره سلولی سلولزی باعث شده که جذب مواد مغذی آن بسیار راحت تر صورت گیرد. کم بودن میزان اسید نوکلئیک (کمتر از ۴%) اسپرولینا، یکی دیگر از برتری های این ریزجلبک نسبت به سایر منابع پروتئینی مشابه می باشد. اسپرولینا به دلیل داشتن اجزاء و ترکیبات آنتی اکسیدانی مانند فیکوسیانین، سلنیوم، کاتنوئیدها، سلنیوم، کارتنوئیدها و اسید چرب گامالینولنیک عامل دارویی بالقوه ای جهت تیمار بیماری های القاء شده به وسیله تنش اکسیداسیونی می باشد.
فراوانی ترکیبات زیستی مهم در اسپرولینا، فرصت های جدیدی را در تولید محصولات غذایی فراسودمند فراهم یم کنند که در بین میان وعده های غذایی می توانند گزینه بسیار مناسبی برای غنی سازی با این جلبک بینظیر باشند.
حال که از مزایای اسپرولینا گفتیم بهتر است بدانیم اسپرولینا اصلا چیست و دارای چه ساختاری است؛
اسپرولینا سیانوباکتر رشته ای میکروسکوپی است و اسم این جلبک از شکل مارپیچی و رشته آن مشتق شده است.
دو جنس Arthrospira و Spirulina اسپرولیناهای مهم خوراکی هستند. این دو جنس از نظر ریخت شناسی با هم متفاوت بوده و در نوع چرخش، توزیع منافذ در دیواره سلولی، قطر و نوع قطعات تریکوم نیز با هم اختلاف دارند.اسپیرولینا پلاتنسیس ریز جلبک میکروسکوپی رشته ای است که کاربردهای زیادی به عنوان غذا و داروی انسان و حیوانات دارد. این ریزجلبک غنی از پروتئین ، ویتامین، اسیدهای چرب ضروری است و در دنیا به صورت تجاری تولید و در فروشگاههای مختلف به عنوان مکمل غذایی و دارویی به فروش می رسد.
هر جلبک به تنهایی طولی برابر با ۳ تا ۳۳ میکرون دارد که به سختی با چشم غیرمسلح دیده میشود اما آنچه در این جلبک پنهان است قدرتی بی اندازه شامل عوامل حیاتی برای زندگی است اسپیرولینا دارای مقدار زیادی پروتئین با کیفیت بالا، شامل اسیدهای آمینه ضروری با ضریب هضم بالا، رنگدانه هایی از قبیل کاروتنوئیدها و فیکوسیانین، ویتامینها و مواد معدنی از قبیل کلسیم و آهن میباشد. اسپیرولینا به عنوان یک ماده غذایی تأمین کننده سلامت و در پیشگیری و بهبود علائم بیماریها نقش مهمی ایفا میکند. اسپیرولینا از قدیمیترین گیاهان روی زمین میباشد که بالغ بر ۳/۵ میلیارد سال از تولد آن میگذرد. برای ماهها و سالهای طولاتی، در دریاچه های نمک مناطق گرمسیری از آفریقا گرفته تا آمریکای مرکزی و جنوبی رشد کرده است. از زمانهای قدیم اسپیرولینا توسط مردم ساکن در آن مناطق به عنوان شکلی از مواد غذایی مورد استفاده قرارگرفته است. اگرچه آنها از دانش مدرن تغذیه ای بی بهره بودند،اما براساس تجربه، آنها میدانستند که اسپیرولینا غذایی باارزش تغذیه ای بسیار بالا است. به دنبال تحقیقات محققان در انستیو فرانسه، برای اولین بار کشت اسپیرولینا آغاز شد و ارزش تغذیه ای شگفت انگیز، سرعت بالا درهضم و سرعت رشد بالای آن در طی مراحلی شناخته شد. به دنبال این پژوهش، اسپیرولینا به موضوع مورد بحث در کنفرانسهای مختلف بین المللی مانند کنگره بین المللی باکتری شناسی و میکروب شناسی کاربردی در سال ۱۹۶۳ و کنفرانس جهانی غذا توسط سازمان ملل متحد در سال ۱۹۶۳ تبدیل شد. همچنین به طور رسمی به عنوان یک غذای کامل توسط سازمان غذا و دارو آمریکا به رسمیت شناخته شد.
اسپیرولینا توسط مردم بومی در دوران باستان مورد استفاده قرارگرفته است و در طول سالیان دراز بر روی آن تحقیق شده و توسعه یافته است و حالا در جهان امروز برای ما شناخته شده است. حالا که کشت و تولید انبوه آن امکانپذیر شده است، به رسمیت شناختن خواص اسپیرولینا به عنوان “غذای مغذی ایده آل” در حال افزایش میباشد. از میان چندین جنس جلبک، اسپیرولینا و کلرلا به دلیل اهمیت آنها به عنوان غذای انسانی و پتانسیل آنتی اکسیدانی اهمیت خاصی دارند. جلبکهای اسپیرولینا منبع مهمی از مواد مغذی در رژیم غذایی سنتی برخی از جمعیتهای آفریقا و مکزیک هستند. ترکیب شیمیایی اسپیرولینا نشان میدهد که دارای ارزش غذایی بالا با توجه به طیف وسیعی از مواد مغذی ضروری مانند ویتامینها، مواد معدنی و پروتئین است.همچنین عصاره آب گرم اسپیرولینا به عنوان یک ضدسرطان و عامل ضدویروسی مورد استفاده قرار میگیرد، هرچند مسیرهایی که به وسیله آن اسپیرولینا اثر میگذارد به خوبی شناسایی نشده اند.
خواص اکسیدانی
اسپیرولینا محتوی ترکیبات زیست فعال اساسی با فعالیتهای ضدفساد و آنتی اکسیدانی است که شامل ترکیبات فنولی و فیکوبیلی پروتئین سی و فیکوسیانین است. برای سی فیکوسیانین موجود در اسپیرولینا خواص آنتی اکسیدانی و ضدالتهابی گزارش شده است.
خواص آنتی اکسیدانی فیکوسیانین به فعالیت مهارکنندگی رادیکال و کلاته کردن فلز نسبت داده شده است. آنتی اکسیدانها به پشتیبانی بدن در برابر رادیکالهای آزاد کمک میکنند، اینها موادی هستند که رادیکال های آزاد یا فعالیتهای آنها را خنثی میکنند. بر اساس استراتژیهای پرهزینه درمان سرطان آنتی اکسیدان درمانی در سال های اخیر برای جلوگیری از سرطان توسعه یافته است. مطالعات نشان داده اند که رادیکال های آزاد میتوانند موجب بیماریهای تحلیل برنده مانند سرطان، کهنسالی و دیگر بیماریهای تحلیل برنده ملکولی مرتبط با سن شود گزارش شده است عصاره اسپیرولینا استخراج شده با سیال فوق بحرانی به عنوان آنتی اکسیدانی قابل دسترس و ایمن، میتواند جایگزینی برای آنتی اکسیدانها و ضدمیکروب های سنتزی باشد.
خواص آنتی باکتریال
فعالیت آنتی باکتریال در محیط آزمایشگاه و ظرفیت توسعه رشد پروبیوتیک ها برای اسپیرولینا گزارش شده است. طبق این گزارش فعالیتهای کنترل میکروبی اسپیرولینا (در محیط آزمایشگاه و مدله ای حیوانی) نشان میدهند که اجتماع اسپیرولینا و پروبیوتیک ها میتوانند یک سنبیوتیک جدید را ارائه نموده و هموستاز در سطح میکروبیوتای روده را حفظ و یا بازیابی کنند.
خواص درمانی
تمایل اولیه نسبت به اسپرولینا به طور عمده بر روی پتانسیل آن به عنوان منبع پروتئین، ویتامینها، به خصوص ویتامینB12 و پروویتامین A و اسیدهای چرب ضروری مانند اسیدلینولینیک متمرکز شده بود. اخیراً توجه بیشتری به مطالعه اثرات درمانی آن شده که این تأثیرات شامل موارد زیرند کاهش کلسترول و نفروتوکسیدیتی (سمی شدن سلول های کلیه) توسط فلزات سنگین، خواص ضد سرطان،حفاظت در برابر تشعشع و افزایش سیستم ایمنی. اسپیرولینا همچنین دیگر فعالیتهای بیولوژیک از قبیل فعالیتهای ضدویروسی، ضدباکتری، ضدقارچی و ضدانگلی دارد. مطالعات انجام شده بر اسپیرولینا نشان میدهد که این مورد در موارد سلامتی ایمن است اما تمایل به خوردن آن، احتمالاً بر پذیرش غذاهایی که محتوی اسپیرولینا است مؤثر است. اگرچه مطالعات مداخله ای خواص آنتی اکسیدانی اسپیرولینا را تأیید کرده اند اما نوسانات هماهنگ واکنشهای آنتی اکسیدانی و ضدفساد که در مطالعات حیوانی و محیط آزمایشگاه نشان داده شده است مستلزم تاییدات بیشتر در موارد انسانی است.به نظر می رسد که مکمل های اسپیرولینا بطور مؤثرتری بر ایمنی طبیعی تأثیر گذاشته و فعالیت سلولهای کشنده طبیعی را توسعه می دهند. اسپیرولینا خواص هیپولیپیدمی(هیپوگلیسمی) و ضدفشارخونی دارد که در جلوگیری از سندروم متابولیک سودمندند.
مطالعه در موشها نشان داد که اسپیرولینا فعالیت لیپو پروتئین لیپاز و ترشح انسولین در پانکراس را افزایش میدهد. تأثیر مورد دوم نیز در موشهایی مشاهده شد که با فیکوسیانین جدا شده از اسپیرولینا درمان شده بودند و با کاهش کلسترول، تریگلیسرید، مالوندیالدفید و افزایش در حجم آنتی اکسیدان مجموع سرم همراه بود؛ از سوی دیگر، اجرای دهانی پپتید ضدفشارخون، با اسپیرولینای تصفیه شده که با پروتئاز روده-معده ای نسبت به هضم مقاوم بود، فشارخون سیستولی و دیاستولی را در موشهایی که خود به خود درگیر فشارخون بالا بودند، پایین آورد. همه این تأثیرات میتوانند در مهار سندروم متابولیک مفید در نظر گرفته شوند. در حقیقت براساس سازمان بهداشت جهانی (WHO) سطح بالای تریگلیسرید سرم، سطح کلسترول لیپوپروتئین پایین سرم با غلظت کم، فشارخون بالا و قندخون بالا ۴ عامل از ۵ فاکتور پرخطر برای تشخیص سندروم متابولیک در نظر گرفته می شوند.
سندروم متابولیک با التهاب درجه پایین غیرقابل تشخیص در معاینات بالینی، فشار اکسیداتیو و اختلالات زیستی روده ای در ارتباط است و ثابت شده است که میکروبیوتای روده میتواند هدف خواص درمانی این دسته از مواد باشد. ثابت شده است که تأثیر موقتی ابتدایی بر پاسخ سلولهای محیطی نسبت به محرکهای آنتی ژنی میتواند به تأثیر ضدفسادی اسپیرولینا مربوط باشد.با اینحال تأثیرات بر تکثیر سیتوکینها و لمفوسیتها بسته به تفاوتهای سنی، جنسی و وزن بدن متفاوتند.
از اسپرولینا بعنوان «غذایی برای آینده» یاد شده است زیرا قابلیت تولید مواد غذایی متراکم با کیفیت بالا و در مقایسه با سایر جلبکها کارآیی بیشتری دارد. مسئله قابل توجه در اسپرولینا وجود ۶۵تا ۷۱ درصد وزن خشک پروئین است در حالیکه گوشت گوساله ۲۲ درصد پروتئین دارد. جلبک اسپرولینا حاوی مواد مغذی بسیار، مواد معدنی احاطه شده، رنگدانه ها ، قند رامنوز (ترکیبات قندی طبیعی از گیاهان) عناصر کمیاب و آنزیم های قابل جذب می باشد.
ارزش غذایی اسپرولینا در مقایسه با برخی از انواع باکتری ها بدلیل درصد نسبتاً کم نوکلئیتک اسیدهای موجود در آن است. اسپرولینا حاوی ویتامین B12 نیز بوده و برخلاف دیواره سلولزی سایر جلبک های تغذیه ای، دیواره های سلولی موکوپروتئینی اسپرولینا براحتی هضم می شوند. اسپرولینا غیرسمی است و چربی های آن بصورت اسید چرب غیراشباع است که کلسترول ندارد به همین سبب می تواند برای درمان بیماری های تصلب شرائن و چاقی بکار رود.
در پایان بعنوان جمع بندی :
همانطور که پیشتر هم گفتیم اسپیرولینا یک سیانوفیت فتوسنتز کننده است که قادر به رشد در شدت بالای نور خورشید و شرایط بسیار قلیایی و دمای بالا است. این جلبک دارای مکملهای ویتامینی در رژیم غذایی است و اسپیرولینا، در آینده ای نزدیک به عنوان منبع غذایی کامل معرفی خواهد شد چرا که در واقع یکی از مهمترین مشکلاتی که در صنعت غذا وجود دارد، استفاده از نگهدارنده های سنتزی و افزودن های سنتزی غذایی میباشد که خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد. بنابر این امروزه در سراسر جهان کوشش میشود تا آنتی اکسیدانهای جدید و ایمن را از منابع طبیعی جداسازی کنند. در این میان فرآوردههای طبیعی سیانوباکترها، منبع مهمی از ترکیبهای جدید دارویی هستند. فرآورده های طبیعی نه تنها خود دارای ارزش دارویی هستند، بلکه به عنوان مدلهایی برای ایجاد آنالوگهای سنتزی نیز به کار میروند. ترکیب شیمیایی اسپیرولینا شامل پروتتیتن(۰۷-۵۵ درصد) کربوهیدرات (۲۵-۱۵ درصد)، اسیدهای چرب ضروری (۱۱ درصد) ویتامینها، مواد معدنی و رنگدانه هایی ماننتد کتاروتتن، کتلتروفتیتل a و فیکوسیانین است. از آنجا که پتانسیل زیادی برای بهره برداری از این جلبک و تبدیل آن به یک مکمل غذایی درتولید محصولات خوراکی مانند کلوچه و بیسکوئیت، بستنی و پنیر خامه ای وجود دارد، میتواند به عنوان شاه کلیدی طلائی در تغذیه مورد استفاده قرار گیرد.
